Wachtlijsten verpleeghuiszorg: maatschappelijke realiteit schuurt met wettelijke zorgplicht zorgkantoren
De toegankelijkheid van de ouderenzorg staat onder druk met hoge wachtlijsten tot gevolg. Een groot deel van de mensen op deze wachtlijsten ontvangt wel zorg, maar niet van de aanbieder, op de locatie, of in de leveringsvorm van eigen voorkeur. De maatschappelijke realiteit schuurt hier met de wettelijke zorgplicht van zorgkantoren: de zorg van voorkeur is niet altijd voor alle cliënten te realiseren terwijl zij hier wel recht op hebben.
In opdracht van het zorgkantoor van CZ onderzocht SiRM de wachtlijsten voor ouderenzorg in Zuidoost-Brabant. De wachtlijsten waren in deze zorgkantoorregio het hoogste van Nederland.
We zien dat een groot deel van de wachtende cliënten wel zorg ontvangt maar een andere aanbieder of leveringsvorm (intramuraal of thuis) wenst. In Zuidoost-Brabant was dat in maart 2023 ruim zeventig procent. Dit zijn bijvoorbeeld cliënten die Wlz-zorg thuis ontvangen, maar liever intramuraal zorg zouden ontvangen. Maar ook cliënten die liever intramurale Wlz-zorg ontvangen bij een andere aanbieder. Landelijk is de samenstelling van de wachtlijsten vergelijkbaar met die in Zuidoost-Brabant.
Zorgkantoren zijn volgens wet verplicht al hetgeen te doen om ervoor te zorgen dat cliënten hun recht op zorg naar hun voorkeur kunnen verzilveren. Dit lukt niet als zorgkantoren alle beschikbare capaciteit inkopen maar er te weinig aanbod van zorg is. Door het tekort aan personeel en een stijgende vraag naar ouderenzorg, zijn extra (intramurale) plekken niet eenvoudig te realiseren. In de praktijk prioriteren zorgaanbieders daarom de zorgvraag al op basis van hun inschatting van de urgentie. Cliënten waar een dreigende crisis speelt krijgen dan voorrang boven cliënten die wachten op hun voorkeursaanbieder of gewenste leveringsvorm. Ook kiezen meer zorgaanbieders om zich te richten op ouderen die zwaardere zorg nodig hebben.
Landelijk beleid zet in op meer verpleegzorg thuis. Bij de huidige aanspraken, waarbij cliënten in principe de leveringsvorm mogen kiezen, kan leiden tot langere wachtlijsten als cliënten liever intramurale verpleegzorg dan verpleegzorg thuis willen. De zorgplicht voor zorgkantoren, staat hiermee op gespannen voet met het landelijk beleid en de maatschappelijke realiteit, zeker omdat onder meer de tekorten op de arbeidsmarkt niet eenvoudig op te lossen zijn.
*Vanwege beperkingen in de dataregistratie nemen we alle wachtenden mee die langer dan 1 maand wachten. Hieronder vallen ook actief wachtenden met zorg (bijv. overbruggingszorg).
