Marktverkenning medische hulpmiddelen

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) vroeg SiRM een marktverkenning naar medische hulpmiddelen uit te voeren. Hiervoor deelden we de markt in 63 deelmarkten in. Met behulp van een beoordelingskader onderzochten we 31 van deze deelmarkten nader. Het kader toetst de deelmarkten op risicofactoren voor marktfalen aan de aanbod- en vraagzijde. Hieruit zijn een aantal kenmerkende risicos op marktfalen voor medische hulpmiddelen gekomen, zoals hoge marktconcentratie en weinig dreiging van nieuwe toetreders. In ons rapport lees je meer over de risicos op marktfalen en een verdieping op de werking van drie deelmarkten.

Medische hulpmiddelen zijn een cruciaal onderdeel van de zorg. Het spectrum aan medische hulpmiddelen is zeer groot, en varieert van krukken tot diagnostische apparatuur en van pacemakers tot chirurgisch instrumentarium. De Europese markt van medische hulpmiddelen omvat meer dan 500 duizend verschillende producten. Het betreft veelal complexe, mondiale en veelvormige markten die zich bovendien snel ontwikkelen, door bijvoorbeeld technologische ontwikkelingen, extramuralisering, aanpassing van wet- en regelgeving en veranderende verwachtingen van patiënten en zorgverleners. Sinds 2021 is er nieuwe Europese wetgeving van kracht. Dit leidt mogelijk tot (tijdelijke) verstoring van het aanbod van medische hulpmiddelen. Mede omdat deze wetgeving (her)certificering van een groot deel van de medische hulpmiddelen vereist voor mei 2024, waarvoor onvoldoende capaciteit is.*

Het rapport beschrijft een verkenning naar marktfalen op de Nederlandse markten voor medische hulpmiddelen. In situaties van marktfalen worden te hoge prijzen betaald, en/of wordt te lage kwaliteit geleverd en/of is er te weinig keuzevrijheid en/of is er te weinig innovatie.

Om risico’s op marktfalen in de sector van medische hulpmiddelen te kunnen beoordelen, verdeelden we de sector op basis van een functionele indeling in 63 deelmarkten. Voor 32 deelmarkten verwachten we een risico op marktfalen, 31 hiervan zijn onderzocht aan de hand van een beoordelingskader. Dit kader toetst de deelmarkten op risicofactoren op marktfalen aan de aanbod- en vraagzijde. De 32^e deelmarkt, die voor elektronisch patiëntendossiers (EPD’s), werd al eerder onderzocht door de ACM.

Uit de verkenning komt een aantal kenmerkende risico’s op marktfalen voor de markt van medische hulpmiddelen naar voren.

• De markt kent relatief weinig dreiging van nieuwe toetreders omdat veel medische hulpmiddelen hoogtechnologisch zijn, strenge certificeringseisen kennen en omdat de Nederlandse markt klein en verdeeld is. Dit leidt tot een mogelijke toename van marktconcentratie.
• Producenten zijn vaak in meerdere deelmarkten actief. De positie op de ene markt kunnen ze mogelijk gebruiken om hun positie op een andere markt te versterken.
• De markt kent vaak onderscheid tussen betaler, gebruiker en beslisser. Dit uit zich in de adviserende of beslissende rol van de medisch specialist in het inkoopproces, waar het ziekenhuis de betaler is. De focus ligt over het algemeen sterker op prijs als het inkoopproces meer bij de inkoopafdeling ligt.
• De markt kent hoge switching costs. Patiëntenzorg mag niet in het gedrang komen, waardoor bestaande medische apparatuur tot het laatste moment in onderhoud of gebruik moet blijven, of ingezette materialen lang op voorraad moeten blijven.

Drie deelmarkten zijn verder verdiept, namelijk radiotherapie-apparatuur, protheses en implantaten hart, en dialyse- en plasmaferesematerialen.

• De grootste risico’s op marktfalen voor radiotherapie-apparatuur zijn de concentratie van de markt (op de Nederlandse markt zijn twee grote producenten actief) en hoge switching costs, het is in de markt voor radiotherapie-apparatuur praktisch onmogelijk om te wisselen van producent.
• Voor prothesen en implantaten hart focusten we op pacemakers en ICD’s, hier zijn de grootste risico’s productdifferentiatie en het onderscheid tussen betaler, gebruiker en beslisser. Productdifferentiatie houdt in dat producenten productkenmerken voor pacemakers of ICD’s zo aanpassen, dat ze aansluiten bij de specifieke eisen voor een patiëntgroep, waardoor ze onderscheidend zijn ten opzichte van de concurrentie.
• Marktaandeel in aanpalende deelmarkten, die eventueel gebruikt kan worden voor koppelverkoop, is het grootste risico op marktfalen voor dialyse- en plasmaferesematerialen. Voor dialysematerialen gaat het hierbij om grote marktaandelen van producenten in de markt van dialyse-apparatuur, die het mogelijk aantrekkelijk maakt om ook dialysematerialen van hen af te nemen.

* Op 9 december 2022 is bekend geworden dat de transitieperiode naar de nieuwe Europese wetgeving waarschijnlijk wordt verlengd naar 2027.