Evaluatie Bonus-, COZO- en IC-regeling

In opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) evalueerde SiRM drie covidcrisisregelingen, die verschillende doelstellingen hadden. We concludeerden dat de regelingen grotendeels doeltreffend waren, met beperkte doelmatigheid als belangrijkste kanttekening. 

De eerste golf van de covidpandemie leidde tot een zeer hoge werkdruk bij zorgpersoneel, extra taken voor zorgaanbieders door covidmaatregelen en een tekort aan IC-capaciteit. VWS reageerde hierop met drie crisisregelingen:  

• Subsidieregeling bonus zorgprofessionals COVID-19 (Bonusregeling) om zorgmedewerkers te bedanken voor hun uitzonderlijke prestatie tijdens covid. 
• Subsidieregeling opschaling curatieve zorg COVID-19 (IC-regeling) om IC-capaciteit op te kunnen schalen en (acute) reguliere zorg daarmee zoveel mogelijk te kunnen continueren. 
• Subsidieregeling coronabanen in de zorg (COZO-regeling) om onbenut arbeidspotentieel in te zetten voor tijdelijke functies om zorgprofessionals te ontlasten. 

De directie Financieel-Economische Zaken (FEZ) van VWS wil – in lijn met de wettelijke plicht – de doeltreffendheid en doelmatigheid van de regelingen en het doorlopen proces evalueren. Met de opgedane inzichten wil FEZ toekomstige (crisis)regelingen verbeteren. 

Bij deze evaluatie is er expliciet aandacht voor het feit dat de regelingen zijn opgezet en uitgevoerd tijdens een crisisperiode waarin ook andere dringende vraagstukken speelden, zoals het tekort aan persoonlijke beschermingsmiddelen. Dit leidde tot grote politieke en  maatschappelijke druk op VWS, waarbij zij snel tot een regeling moest komen en een grotere rol innam dan gebruikelijk. Tegelijkertijd moest VWS een balans zoeken tussen deze druk en de verantwoordelijkheid om de regelingen doeltreffend, doelmatig en rechtmatig op te stellen en uit te voeren. 

We concluderen dat de keuze voor subsidie als instrument logisch was. Met een subsidie kan VWS zelfstandig en relatief snel activiteiten in meerdere zorgdomeinen financieren. Voor de inzet van andere instrumenten, zoals reguliere bekostiging, is VWS afhankelijk van andere partijen. Bovendien wist VWS binnen de crisiscontext de regelingen redelijk goed op te zetten. Het proces om tot een regeling te komen is zorgvuldig en volgens gebruikelijke procedures doorlopen. 

Overkoepelend stellen we vast dat de regelingen grotendeels doeltreffend waren, maar zijn er een aantal kanttekeningen. De beperkte doelmatigheid is daarvan de belangrijkste. De Bonusregeling bereikte merendeels haar doel, maar kende - mede doordat de doelgroep niet voldoende werd afgebakend - een overschrijding van €800 miljoen. Hierdoor maakten meer zorgprofessionals dan verwacht aanspraak op de bonus. Geïnterviewden geven aan dat zorgprofessionals de regeling als waardering ervaarden, hoewel dit minder was bij de tweede bonus. De IC-regeling stelde ziekenhuizen in staat op te schalen conform het LNAZ-opschalingsplan en was daarmee doeltreffend. De oorspronkelijke verantwoordingseisen sloten alleen niet aan bij de registratiewijze van ziekenhuizen, wat financiële onzekerheid veroorzaakte. VWS paste haar interne procedures hierop aan, zoals het verplicht afstemmen van accountantsprotocollen voorafgaand aan publicatie van een subsidieregeling. De COZO-regeling bereikte minder zorgaanbieders dan verwacht, maar gebruikers ervaarden de regeling als effectief. Tegelijkertijd is een kwart van de verleende subsidiegelden aangemerkt als mogelijk misbruik en oneigenlijk gebruik.